Actie: Van willen naar kunnen – begeleide beweging in de hulpverlening

Binnen de PILLAR-methodiek staat de pijler Actie voor méér dan ‘doen’. Het gaat om het begeleiden van beweging — afgestemd op wie iemand is, wat iemand kan én waar iemand nu staat. Voor mensen met een psychische kwetsbaarheid is actie vaak geen vanzelfsprekendheid. Niet uit onwil, maar uit onvermogen. Juist dan is er een professional nodig die helpt om overzicht te creëren, keuzes te structureren en haalbare stappen te zetten.

Executieve functies: de motor achter gedrag

Executieve functies zijn de regelfuncties van het brein. Ze zorgen ervoor dat we kunnen plannen, organiseren, impulsen beheersen, reflecteren en flexibel reageren. Bij diagnoses zoals ADHD, autisme, schizofrenie of NAH zijn deze functies vaak verstoord. Dat leidt tot uitstel, chaos, vermijding en faalervaringen.

Wanneer deze functies onder druk staan, zie je vaak:

• Moeite met overzicht en planning

• Rigide gedrag en weinig flexibiliteit

• Beperkt reflectief vermogen

• Problemen met taakinitiatie en doorzettingsvermogen

De kloof tussen denken en doen

Sommige cliënten maken indrukwekkende plannen, maar voeren ze niet uit. Ze zeggen: “Ik ga dat regelen,” maar er gebeurt niets. Het bedenken lukt, maar de stap naar doen stokt. Dit kan komen door overprikkeling, stress, angst of een gebrek aan overzicht. De omgeving ziet dit vaak als onwil, terwijl het in werkelijkheid gaat om een beperkt uitvoerend vermogen.

Wat werkt wél in het begeleiden naar actie

Als professional kun je het verschil maken door:

• Samen te doen: zet de eerste stap samen, geef voorbeeldgedrag.

• Vertrouwen te geven: benoem wat je ziet en spreek uit dat je gelooft in de ander.

• Kleine stappen te maken: splits taken op in behapbare delen.

• Reflectie te stimuleren: help om fouten te zien als leermomenten.

Actie wordt pas mogelijk als iemand zich veilig voelt, overzicht heeft en de benodigde vaardigheden kan aanspreken. Begeleiding betekent dan: afstemmen op het ritme van de ander, zonder over te nemen.

Wat werkt níet

• Oordelen of druk opvoeren

• Autonomie gebruiken als excuus om niets te doen

• Verwachten dat iemand het ‘gewoon’ oppakt

• Passief blijven onder het mom van “eigen verantwoordelijkheid”

Juist in kwetsbare situaties is het belangrijk om nabij te zijn, zonder te sturen vanuit macht. Respect voor autonomie betekent: afgestemd handelen, in verbinding.

De existentiële impact van actie

Als actie structureel niet lukt, raakt dat het zelfbeeld. “Wie ben ik als ik niets voor elkaar krijg?” Mensen ontlenen hun identiteit aan wat ze doen en betekenen. Wanneer dat wegvalt, ontstaat existentiële onzekerheid. Levenscoaching en actie zijn daarom nauw verbonden: begeleiding is niet alleen praktisch, maar ook een vorm van herstel van waardigheid.

Actie is geen vanzelfsprekendheid. Het is een proces van begeleiden, afstemmen en vertrouwen geven. Binnen de PILLAR-methodiek is actie de brug tussen inzicht en verandering — een brug die alleen gebouwd kan worden in samenwerking, met compassie en geduld.